کولیک در اسب
کولیک در اسبها، یکی از رایجترین و خطرناکترین مشکلات گوارشی است که با تشخیص به موقع و درمان مناسب میتوان از عوارض جدی و مرگومیر جلوگیری کرد.
کولیک در اسبها به عنوان یک مشکل شایع و نگرانکننده در میان صاحبان اسبها و دامپزشکان شناخته میشود. این بیماری گوارشی که میتواند از ناراحتیهای ساده تا شرایط بحرانی و خطرناک متغیر باشد، نیازمند آگاهی و شناخت دقیق است. علل بروز کولیک در اسبها میتواند متنوع باشد، از جمله تغییرات ناگهانی در تغذیه، استرس، یا مشکلات ساختاری در دستگاه گوارش. برای پیشگیری و درمان مؤثر کولیک، شناسایی علائم اولیه و اقدام سریع از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا این بیماری میتواند به سرعت پیشرفت کرده و زندگی اسب را تهدید کند.
علائم کولیک اسب
بهطورکلی کولیک اسب ممکن است علائم زیر را داشته باشد:
- نگاه کردن مدام به اطراف
- گاز گرفتن یا لگد زدن به شکم و پهلوی خودشان
- دراز کشیدن یا غلت زدن
- دفع کود به میزان خیلی کم یا عدم دفع کود
- گلولههای مدفوع کوچک تر از حد طبیعی
- دفع کود خشک یا مخاطی (لزج)
- کم شدن اشتهای اسب: ممکن است نتواند تمام دانه تا یا یونجه تا را بخورد.
- تغییر در رفتار نوشیدن
- ضربان قلب بیش از ۴۵ تا ۵۰ ضربان در هر دقیقه
- لثههای چسبناک و کمرنگ
- غشاهای مخاطی بدون رنگ
- چرخش دم
- ممکن است اسب شما به طور مرتب دراز بکشد و دوباره بایستد
- به پشت خوابیدن
- با خشونت خود را زمین انداختن
- افزایش سرعت تنفس
- تعریق زیاد
چه عواملی باعث کولیک اسب میشود؟
اسبها به دلایل بیشماری ممکن است دچار کولیک شوند به طوریکه حتی با مراقبتهای دامپزشکی هم ممکن است نتوان علت آن را تشخیص داد. لازم است یادآوری کنیم که کولیک اسب درواقع یک نشانه است نه یک بیماری! بنابراین چون این بیماری یک علامت از یک مشکل دیگر است، هیچ یک از روشهای درمانی نمیتوانند به طور مطمئن همه ی کولیکها را درمان کنند. بهطور مثال بعضی از کولیکها تنها ممکن است (درد شکم) ناشی از تغییرات هوا و یا ناراحتی ذهنی باشند؛ اما کولیکهایی هستند که ممکن است دلایل جدیتر و خطرناک تری داشته باشند. در این قسمت از مقاله عوامل شایع کولیک اسب را برای شما بیان میکند. این عوامل شایع عبارتاند از:
- رژیمهای غذایی با دانههای زیاد/ رژیمهای غذایی کم علوفه
- غذای کپک زده / آلوده
- تغییرات ناگهانی در خوراک
- آلودگی انگلی
- کمبود آب که منجر به کولیک های ضربهای میشود
- استفاده طولانی مدت از NSAIDS
- استرس و فشارهای روانی
- مشکلات دندانی
- تجمع شن و ماسه در رودهی بزرگ اسب که منجر به کولیک ماسه ای میشود
- اسبهای بزرگسال در پاسخ به تغییرات سریع فشار هوا ممکن است دچار کولیک اسپاسم شوند.
- بلعیدن اجسام خارجی همگی میتوانند باعث کولیک اسب شوند.
انواع کولیک اسب
حال که با عوامل و نشانههای کولیک آشنا شدیم، وقت آن رسیده که به بررسی انواع کولیک اسب بپردازیم.
کولیک ناشی از انباشتگی (Impaction colic)
انباشتگی مواد غذایی هنگامی رخ میدهد که مواد خوراکی در بخشی از روده اسب (عموماً روده بزرگ) جمع میشوند و اسب نمیتواند بهراحتی آن را از بین ببرد. درد شدید اسب در این نوع کولیک ناشی از کشیده شدن دیواره روده و انقباض شدید روده هنگام تلاش برای فشار دادن غذا به سمت روده است.
انباشتگی مواد غذایی ممکن است علل زیر را داشته باشد:
- غذای درشت و درست جویده نشده
- غذای خشک، مصرف آب کم ، کم شدن آب بدن (dehydration)
- تحرک کم
کولیک گازی
کولیک گازی ممکن است هنگامی ایجاد شود که میکروبهای روده بزرگ بیشازحد گاز تولید کنند که این ممکن است به دلیل تغییرات رژیم غذایی یا خوراکهای بسیار تخمیر شده باشد. این گاز دیواره روده را کشیده و دردی خفیف تا متوسط ایجاد میکند. بیشتر کولیکهای گاز با درمانهای جزئی از بین میروند؛ اما کولیک گاز ممکن است باعث شود روده بزرگ از مکان طبیعی خود خارج شود.
جابجایی روده بزرگ
روده بزرگ اسب گاهی از موقعیت خارج میشود. روده بزرگ ممکن است به سمت جلو چرخانده شود، روی کلیه قلاب شود یا حتی مانند سیم تلفن پیچخورده باشد. این جابجایی اغلب منجر به انباشتگی و تجمع گاز میشود و میتواند باعث درد شدید یا طولانیمدت در اسب شود. پیچخوردگی محکم روده بزرگ میتواند با توقف جریان خون و اکسیژن، به روده بزرگ اسب آسیب برساند یا از بین ببرد! پیچشهای بزرگ روده بزرگ منجر به وارد شدن سموم به دیواره روده میشوند که این خود باعث درد و بیماری شدید در اسب میشود. لازم به ذکر است که این نوع کولیک به جراحی فوری نیاز دارد.
خونرسانی ضعیف به روده
یکی از عوامل دیگری که ممکن است سبب کولیک اسب شود خونرسانی ضعیف به روده است. اسبهای مسن ممکن است تومورهای چربی داشته باشند که میتوانند در اطراف روده کوچک بپیچند و جریان خون را کاهش دهند. همچنین انگلها ممکن است از طریق رگهای خونی حرکت کنند و باعث آسیب مستقیم به رگها و آسیب غیرمستقیم به روده شوند.
کولیک اسپاسمودیک (Spasmodic Colic)
کولیک اسپاسمودیک در اثر گرفتگی روده یا اسپاسم تا به وجود میآید. این نوع کولیک همچنان میتواند فعالیت بیشازحد روده را نیز به دنبال داشته باشد.
پیشگیری از کولیک اسب
هر کولیک ویژگیهای مخصوص به خودش را دارد. شما باید عوامل مؤثر در مراقبت، تغذیه و فعالیت اسب خود را متعادل کنید. برای تعیین بهترین برنامه برای اسب خود بهتر است با دامپزشک خود مشورت کنید. اسبها مستعد کولیک هستند و بسیاری از انواع این بیماری قابلپیشگیری نیستند اما شما میتوانید با انجام چند مرحله ساده مطمئن شوید که اسبتان کمترین ریسک ابتلا به کولیک را دارد. پیش از هر چیز، سعی کنید که یک صاحب فعال باشید. این اقدامات خطر ابتلا به کولیک را کاهش میدهد، اما تضمینی برای از پیشگیری قطعی از کولیک اسب نیست.
همیشه آب تازه و تمیز داشته باشید!
تحقیقات نشان میدهد که اسبهایی که به مدت یک یا دو ساعت بدون آب میمانند، ریسک بالاتری در ابتلا به این بیماری دارند. اسبها بهجای آبخوریهای خودکار، ترجیح میدهند که خودشان آب بخورند. این ممکن است بهاینعلت باشد که در این صورت اسب میتواند مقدار آب بیشتری با سرعت بیشتر بنوشند. هنگام طی کردن مسافتهای طولانی لازم است توقف کنید تا اسبتان بتواند آب بخورد.
بههیچوجه در زمین شنی به اسب یونجه ندهید!
غذا دادن در زمینهای شنی به اسب میتواند باعث شود که اسب بهاندازهای شن بخورد که روده خود را اذیت کند. برای کاهش میزان شن و ماسه بلعیدهشده میتوانید از تختههای یونجه استفاده کنید.
کنترل و مراقبت نزدیک از اسب
اسب خود را تا آنجا که ممکن است از نزدیک کنترل و مراقبت کنید. اسبها وقتی صاحب خودشان به آنها رسیدگی میکند، در مقایسه با یک مدیر یا مربی، دو تا سه برابر کمتر دچار کولیک میشوند. اگر با «حالت عادی» اسب خود آشنا باشید، علائم جزئی یا تغییر در عادت اسبتان را سریعتر متوجه خواهید شد.
داشتن برنامه ورزشی و تغذیهای مناسب
یک برنامه ورزشی ثابت داشته باشید! علاوه بر فواید بسیار زیادی که برای اسب دارد، ورزش باعث عملکرد صحیح روده اسب میشود.
برای پیشگیری از کولیک یا قولنج در اسب، وعده غذایی را کوچک کنید.
اسب ها وقتی در چراگاه و به حال خود رها می شوند به مدت ۲۰ ساعت در روز تغذیه می کنند. این مواد غذایی کمتر از دو ساعت در معده و حدود یک ساعت در روده کوچک می ماند. پس از چندین ساعت تا چند روز دیگر به طور کامل هضم در روده بزرگ می پردازند. در کل، یک وعده متوسط اسب ۱۲ تا ۳۶ ساعت طول می کشد تا مسیر روده را طی کند. فیبرهای درشت یا متراکم ممکن است تا هفت روز هم زمان برای هضم نیاز داشته باشند. هر چقدر که مواد غذایی به اسب خود بدهید می تواند آن را بخورد. اما دانه ها خرد نشده و به اندازه کافی برای هضم مناسب آماده نخواهند بود.
وعده های غذایی کوچکتر نه تنها به روند هضم کمک می کنند. بلکه وجود مداوم غذا در معده سطح اسید را پایین می آورد و اسب را بهتر هیدراته می کند. هنگامی که اسب زیاد تغذیه می شود، انبوهی از غذای جویده شده آب را به روده بزرگ می کشد. هنگامی که بدن کمبود آب را احساس می کند، آب را از جریان خون به داخل سلول ها می کشد.
این فرآیند می تواند باعث کمبود آب در بدن اسب شود. چرای گروهی و فعالیت اسب ها به آنها امکان تعامل اجتماعی را می دهد و به آنها این فرصت را می دهد که علاوه بر مصرف غذای مورد علاقه خود سلامتی دستگاه گوارش را با افزایش انقباضات دیواره روده از کولیک پیشگیری شود.
حتی اگر اسب شما در شرایطی زندگی می کند که تنهاست حتما ورزش روزانه داشته باشد. ورزش کنترل شده سبک تا متوسط در طول روز به هضم بهتر غذا کمک می کند.
چرا قولنج در اسب بسیار شایع است؟
اسب ها با رژیم دیگری متفاوت از رژیم غذایی که انتظار می رود ، تکامل یافتند. امروزه نحوه غذا خوردن اسب ها و زمانی که آنها برای صرف غذا می گذرانند به میزان قابل توجهی تغییر کرده است. حتی اسبی که در چمن زندگی می کند رژیم غذایی متفاوت از اجدادش را می خورد.
متأسفانه روده و دستگاه گوارشی در اسب اهلی، برای پاسخگویی به این تغییرات تکامل نیافته اند و در نتیجه، حیوان مستعد ناراحتی های گوارشی است. هضم غذا اسب شامل تخمیر بوده که محصول جانبی آن گاز و نفخ است و به راحتی باعث ایجاد مشکلات در روده می شود.
اسب ها نمی توانند استفراغ کنند تا از شر سموم یا غذای هضم ناپذیر خلاص شوند. روده آنها دارای یک منطقه جذب زیادی است که همین وضعیت اسب را مستعد جذب سریع سموم می کند.
همچنین، عادات طبیعی تغذیه ای طبیعت اسب را طوری حرکت داده است که همزمان با راه رفتن خودش چرا می کند. این به عنوان “تغذیه قطره ای” شناخته می شود که به موجب آن اسب مقادیر زیادی غذای کم انرژی را در طول روز می خورد. به طور معمول یک اسب ۱۶ ساعت در روز را برای تغذیه صرف می کند.
امروزه مدیریت اسب ها معمولاً حاکی از دو خوراک روزانه غذای سخت، یونجه و هشت ساعت بی حرکت و بدون ورزش یا غذا است. بدیهی است که این زندگی با زندگی طراحی شده برای اسب بسیار متفاوت است. همین تغییر در سبک زندگی اسب ها را وادار می کند در برابر هرگونه استرس اضافی بر روی سبک زندگی خود واکنش نشان دهند. همین استرس در اسب ها می تواند منجر به کولیک شود.
یک اسب مبتلا به قولنج ممکن است برخی یا تمام علائم زیر را داشته باشد:
افزایش ضربان نبض
لگد تحریک شده به شکم
تعریق و افزایش میزان تنفس
غلت زدن یا تلاش برای غلتیدن
بی قراری و پا کوبیدن روی زمین
کششی که گویی حیوان می خواهد ادرار کند.