تیره کدو Cucurbitaceae
گیاهی علفی، غالبا خزنده، برگ های متناوب، گل ها همیشه تک جنس، 5 کاسبرگ و 5 گل برگ، نافه مونادلف و یا پلی ادلف که مستقل از جام می‌باشد. تخمدان از3تا 5 برچه تشکیل شده، میوه سته از نوع پیپو و دانه فاقد آلبومن است. از این تیره به بررسی گیاهان خیار و حنظل میپردازیم.
حنظل Citrullus colocynthis (L. .) Schrad. Jbis
گیاهی علفی و به صورت خزنده، پوشیده از کرک‌های فراوان، در اپیدرم گیاه کربنات کلسیم به صورت سیستولیت رسوب کرده است. برگ‌ها متناوب و دارای فرورفتگی‌های عمیق، گل‌های نر و ماده به صورت جدا از هم، گل نر با پوشش پنتا مری، کاسه لوله ای شکل که در انتها به 5 دندانه ختم می‌شود. نافه از 5 پرچم تشکیل شده است. گل ماده 3 برچه‌ای که میوه خاص و سته مانند را به وجود می‌آورد. پوسته این میوه در هنگام رسیدن میوه خشک می‌شود. پارس ایمن دارو انواع داروهای گیاهی دام و طیور و مکمل های غذایی دام ها و آبزیان و… را جهت درمان و رفع مشکلات دام و طیور شما را تولید می‌کند.
میوه گیاه حنظل در استخراج مواد مؤثره دارویی استفاده می‌شود. کولوسنتين، پکتین ، صمغ، مواد رزینی، سیترولین مولکول های موجود در میوه است. مسهل و مدر است. میوه بسیار تلخ است بنابراین به میزان نیم گرم پودر میوه خشک در روز همراه با کمی قند یا عسل استفاده شود.
پزشکان سنتی از میوه این گیاه به عنوان مسهل در موارد ضعف اعمال روده، بواسیر، در بیرون راندن بلغم و صفرا و درمان روماتیسم استفاده می‌شده است.
خیار .Cucumis sativus L
خیار ها گیاهانی علفی، خزنده، بالا رونده، بوته‌ای که گل‌های نر آن‌ها چند تایی و دسته‌ای، گل های ماده منفرد، گل‌های نر و ماده به صورت جدا از هم، گل نر با پوشش پنتا مری، کاسه لوله‌ای شکل که در انتها به 5 دندانه ختم می‌شود. نافه از 5 پرچم تشکیل شده است که از محل بساک به هم متصل هستند. گل ماده 3 برچه ای که میوه خاص و سته مانند را به وجود می‌آورد که طول میوه می‌تواند به 20 سانتی متر می‌رسد.
میوه و دانه در استخراج ماده مؤثره استفاده می‌شود. مولکول های این ماده مؤثره عبارتند مولکول کوکوربتاسين، نیاسین، ریبوفلاوین، فسفر روغن فرار، کاروتن است، میوه این گیاه خوراکی است. دانه های خیار در درمان کاربرد دارد و ملین است تهیه کرم نرم کننده پوست کاربرد دیگر این گیاه است. مصرف روزانه پانزده گرم این گیاه به صورت دم کرده در درمان استفاده می‌شود.
اطبای قدیم از میوه این گیاه در رفع سوءهاضمه، صفراآور، مدر، رفع سنگ مثانه و کلیه، پایین آورنده قند خون و جلادهنده پوست از گیاه استفاده می‌کردند.
خیار دشتی ( خیار آب پران) Ecballium elaterium (L.) Schrad
خیار های دشتی گیاهان علفی، خزنده، یک ساله، برگ‌ها مثلثی و یا کم و بیش واژه تخم مرغی، کرک‌های سطح برگ فراوان، برگ‌ها با حاشیه مضرس و خمیده، گل ها در کنار برگ‌ها ظاهر می شود.
پوشش گل پنتامر کاسه گل پیوسته و دارای 5 دندانه در انتها، جام گل 5 قطعه ای و پیوسته، گل نر، نافه 5 قطعه‌ای گاهی از محل بساک به هم پیوسته، پرچم‌ها به جام گل پیوسته، گل ماده 3 برچه‌ای پیوسته و تحتانی که سرانجام میوه از نوع سته خاصی را ایجاد می‌کند.
شیره میوه خیار دشتی در استخراج مواد موثره استفاده می‌شود. مولکول های سازنده آن عبارتند از: آلفا و بتا والاترین، رزین، لینولئیک، پالمیتیک اسید است. در درمان از این گیاه به عنوان مسهل، صفراآور ، ضد یرقان و ادرارآور به کار می‌رود. مقدار مصرف پنج میلی گرم آن را به صورت قرص است.
اطبای قدیم از شیره این گیاه به عنوان مسهل و صفراآور و همچنین رفع بیماری مالاریا و ریزش موی سر استفاده می‌کردند.
تیره روناس Rubiaceae
قهوه .coffea arebica L
گیاهی درختی، با برگ‌های متقابل، کامل و دارای گوشوارک، گل‌ها مجموعه‌ایی را به صورت گل آذین گویچه‌ای و در کنار برگ‌ها ظاهر می‌شود. کاسه گل بسیار کوتاه، مقطع و یا دندانه دار است. جام گل لوله‌ای، سفید و داراز است. 5 پرچم‌ها نافه به جام متصل است، تخمدان در خانه ای است، میوه به صورت شفت است.
دانه های قهوه غنی از ماده مؤثره هستند مولکول موجود در این دانه‌ها کافئین، آدنین، گزانتین، گوانتین است و در درمان از این گیاه به عنوان محرک سیستم عصبی مرکزی استفاده می‌شود.
حداکثر 5 در هزار مصرف این گیاه توصیه می‌شود. ولی امروزه از دانه‌ای این گیاه در تهیه نوشیدنی استفاده می‌شود. دانه های قهوه از قدیم توسط پزشکان سنتی به عنوان مدر قابض باز کننده برونشیت ها تسکین دهنده دردها توصیه نموده اند. به مقدار زیاد باعث بی خوابی می گردد. علاوه بر این آن را جهت رفع عوارض آبله و حصبه نیز به کار می برده اند.
شیرپنیر Galium verumL.; Gluteum Lamk
گیاهی علفی که ارتفاع آن از 40 تا 70 سانتی متر می‌رسد. در مناطق مرطوب رویش دارد و در کنار جوبیارها رویش دارد. ساقه گیاه منشعب برگ تخم مرغی، سرنیزه ای و یا به صورت خطی، گل آذین به صورت خوشه گرزنه و انتهایی و یا به صورت چرخه‌ای وجود دارد. گل ها نر و ماده، دارای کاسه‌ای فاقد لبه، جام چرخه ای، مسطح و بدون لوله، و دارای 3تا5 لبه گسترده است. ناقه گل 4 یا 5 پرچمی است. میوه دو بخشی خشک، شامل دو برچه نیم کروی و جدا از هم هستند.
سرشاخه گل دار در استخراج ماده مؤثره استفاده می‌شود. مولکول های موجود در این ماده مؤثره اسپرولین، اسپرولوزین، فیتوکیماز است. در درمان از این گیاه به عنوان ضد اسپاسم، قابض و ضد صرع استفاده می‌شود. مقدار مصرف این گیاه به صورت دم کردنی چهار گرم است. از قدیم این گیاه در درمان سوختگی ها، خونروی، صرع و نیز به عنوان مدر مورد مصرف قرار می‌گرفته است و منعقد کننده شیر مورد استفاده قرار می دادند.
روناس .Rubia tinctorum L
گیاهی علفی، پایا، برگ ها به صورت تتر امری وجود دارند و یا به صورت چرخه در اطراف ساقه وجود دارند و متقابل اند. گل ها نر ماده و مجتمع در گل آذین گرزنه و انتهایی است. کاسه دارای لبه چندان معلومی نیست. جام چرخه‌ای شامل 5 لبه و یا5 بخش گسترده، نافه گل 4 تا 5 پرچم دارد. میوه به صورت مریكارپ گوشتی و یاسته گویچه‌ای و معمولا دارای یک یا دو برچه است که در هنگام رسیدن میوه از هم جدا می‌شوند.
ریشه روناس اندام مورد استفاده در استخراج ماده مؤثره است. در این ساختار مولکول هایی مانند روبیادین، اریترو زین، آلیزارین وجود دارند. کاربرد درمانی این گیاه به عنوان دفع کننده سنگ کلیه و قاعده آور است. مقدار مصرف این گیاه به صورت دم کردنی دو گرم است.
از قدیم این گیاه به عنوان صفر ابر مدر و قاعده آور مورد مصرف قرار می‌گرفته است. علاوه بر این به دلیل مولکول آلیزارین در ریشه آن در صنعت رنگرزی نیز به کار می‌برده‌اند.
برای مطالعه مقالات بیشتر درباره گیاهان دارویی کلیک کنید.
