اسفرزه (بارهنگ تخم مرغی؛ اسپغول) .Plantago ovate Forsk
گیاه علفی، یک ساله، برگ ها در قاعده و به صورت طوقه‌ای و بیضی شکل، کامل و ساده و دارای رگبرگ های موازی که طول گیاه به 30 سانتی متر می‌رسد. در مناطق مرطوب به صورت خود رو رویش دارد. گل آذین به صورت سنبله که این سنبله ها 35 سانتی متر هستند. قطعات گل به صورت تترامر، کاسه گل 4 قطعه ای و پیوسته، نافه گل دارای 4 پرچم که دارای میله های بلند هستند. مادگی یک برچه ای که میوه فندقه را حاصل می‌کند.
دانه های بارهنگ حاوی موسیلاژ، او كوبين، استرول و روغن ثابت است برای درمان يبوست‌های مزمن مفید است. لعاب دانه های این گیاه جهت رفع التهاب چشم و کورک ها استفاده میشود. ده گرم از این گیاه، پس از چند ساعت خیساندن در آب گرم استفاده شود.
از برگ و دانه این گیاه در طب قدیم استفاده می‌کردند. به طوری که برگ ها را به عنوان التیام دهنده زخم استفاده می‌کردند و دانه آن به عنوان ملین به کار می‌رفته است.
بارهنگ .Plantago major L
گیاه علفی، یک ساله، برگ ها در بن و به صورت طوقه ای، بیضی شکل وسیع، کامل و ساده و دارای رگبرگ های موازی که به صورت برجسته قابل مشاهده هستند. در مناطق مرطوب به صورت خود رو رویش دارد. گل آذین به صورت سنبله که طول آن تا10 سانتی متر می رسد. ضخیم است، قطعات گل به صورت تتر امر، کاسه گل 4 قطعه ای و پیوسته، نفه گل دارای 4 پرچم که دارای میله های بلند هستند.
دانه، برگ و ریشه این گیاه حاوی او کوبین، کولین، اسیدهای آلی، ساپونین، آلكالوئيد، موسیلاژ می باشد. خواص دارویی دانه آن ضد هموروئید همرا با خون ریزی، ضد تب است. برگ و ریشه آن دفع کننده سنگ کلیه است.
مصرف برگ های این گیاه به میزان ده گرم به صورت دم کرده استفاده میشود دانه های موسیلاژدار این گیاه به مقدار پنج گرم به صورت خیسانده استفاده شود. در تمام مناطق رویش ایران این گیاه می‌روید. به همین دلیل اطبای قدیم بارهنگ را به عنوان قابض، نرم کننده دستگاه تنفسی فوقانی، سرفه و خارش گلو، تصفیه کننده خون و در اسهال های ساده کودکان، خونریزی های بواسیر، خونریزی های ریوی ودستگاه ادراری و در استعمال خارجی به عنوان التیام دهنده زخم ها استفاده می‌کردند.
بارهنگ سرنیزه‌ای (کاردی) . Plantago lanceolata
گیاه علفی، یک ساله، برگ ها در بن و به صورت طوقه ای، سرنیزه ای شکل، کامل و ساده و دارای رگبرگ‌های موازی، در مناطق مرطوب به صورت خود رو رویش دارد. گل آذین به صورت سنبله که طول آن به 3 سانتی متر می رسد. قطعات گل به صورت تتر امر، کاسه گل 4 قطعه ای و پیوسته، ناقه گل دارای 4 پرچم که دارای میله های بلند هستند. مادگی یک برچه ای که میوه فندقه را حاصل می‌کند. پارس ایمن دارو انواع داروهای گیاهی دام و طیور و مکمل های غذایی دام ها و آبزیان و… را جهت درمان و رفع مشکلات دام و طیور شما را تولید می‌کند.
مواد مؤثره در دانه، ریشه و برگ وجود دارد. مهم ترین ترکیبات شیمیایی این گیاه موسیلاژ، کاتالپین و کاروتنوئید است دانه های خیسنده گیاه ملین است. برگ در رفع جوش های صورت مفید است.
میزان مصرف این گیاه ده گرم دانه بعد از دو ساعت خیساندن در آب است. با وجود موسیلاژ فراوان در دانه ها پس خیساندن در آب دانه ها متورم می شوند و خواص ملینی خود را نشان می‌دهند. گذشتگان از دانه های بارهنگ به عنوان ملین ضد آسم، ضد سرفه و دندان درد استفاده می کردند.
بارهنگ شاخ گوزنی (بارهنگ پا کلاغی) .Plantago coronopus L
گیاه علفی، یک ساله، برگ ها در بن و به صورت طوقه ای، سرنیزه ای شکل، کامل و ساده و دارای رگبرگ های موازی، گل آذین به صورت سنبله افراشته که در انتها خمیده می شود و طول سنبله آن به 7 سانتی متر است. قطعات گل به صورت تتر امر، کاسه گل 4 قطعه ای و پیوسته، نفه گل دارای 4 پرچم که دارای میله های بلند هستند. مادگی یک برچه ای که میوه فندقه را حاصل می کند.
دانه و تمام گیاه مواد مؤثره دارویی دارد مهم ترین ترکیبات ثانويه این گیاه موسیلاژ، روغن فرار است. در درمان از این گیاه به عنوان قابض، نرم کننده و آرام بخش استفاده میشود.
میزان مصرف این گیاه پنج گرم به صورت دم کرده است، در مصارف پزشکی سنتی به عنوان درمان عفونت های مزمن ریوی و مجاری ادراری و دستگاه گوارش استفاده می‌کردند.
راسته پرسونال
تیره گل میمونی Scrophulariaceae
گیاهی معمولا علفی با برگهای متقابل و بدون گوشوارک، دارای گل آذین منفرد و یا خوشه مانند است. گل ها پنتامر، دو جنسی و کم و بیش غیر منظم است. نلفه 4 پرچمی و پرچم ها به صورت دی دینام هستند، مادگی 2 برچه ای و یک خانه ای، از تخمک های متعدد تشکیل شده است. میوه کپسول آن روزنه دار است. دانه ها دارای آلبومن فراوان است.
گل انگشتانه Digitalis purpurea L.; Digitalis nervosa Steud and Hochst.
گیاهانی پایان با برگهای متناوب، طول گیاه تا 80 سانتی متر می رسد. ساقه بلند آن منتهی به خوشه ای از گل هایی نسبتا درشت است که این گل ها به حالت آویخته وجود دارد. کاسه دارای 5 تقسیم، جام لوله ای و زنگی شکل و لوله آن شکم دار و منتهی به لبه های مورب است. پرچم ها 4 عدد کوتاه و مانده در جاماند. کپسول دارای دو کفه پر دانه است.
برگ های این گیاه دارای مواد مؤثره دارویی است. مهمترین ترکیبات ثانویه این گیاه گلیکوزیدهای قلبی، اتیل استات، ساپونین و تان است که در درمان بیماری ها و ناارسایی های قلب مفید است.
از برگ تازه خشک شده این گیاه به مقدار نیم گرم به صورت دم کرده استفاده میشود. این گیاه در مصارف پزشکی گذشته به عنوان مقوی قلب و درمان صرع و روماتیسم مفصلی مصرف می کردند. مصرف آن زیر نظر پزشک باید تجویز گردد.
گل ماهوراروپایی .Verbascum Thapsus L
گیاهی پایا، در بن سخت، برگ ها متقابل، با دندانه های عمیق، دارای کرک فراوان، گل ها در گل آذین هایی خوشه ای قرار دارند. کاسه کم و بیش در انتها شکافته، 5 قسمتی و دارای تقسیمات ناهمسان است. جام چرخه و دارای 5 تقسیم نامساوی که جام گل نامنظم است. رنگ جام گل در این گونه زرد رنگ است. قطعات جام وسيع، واژه تخم مرغی، قطعات خلفی آن کوچک‌اند. پرچم ها 5 عدد و به قاعده جام گل اتصال دارند. این گیاه در مناطق زاگرسی ایران رویش دارد و جز گیاهان ایران توران است.
برگ ها و گل این گیاه در استخراج مواد مؤثره دارویی استفاده می‌شوند. مهمترین ترکیبات ثانویه این گیاه و ریاسکو ساپونین، موسیلاژ و تانن است از این گیاه در درمان هیستری، نرم کننده، ضد سرفه و ضد هموروئید استفاده میشود.
مقدار مصرف این گیاه چهار گرم به صورت دم کرده است، در مصارف پزشکی گذشته از این گیاه به عنوان نرم کننده، خلط آور، معرق، به صورت غرغره در معالجه آسم استفاده می‌شده است.
مخلصه (کتانی تماشایی) .Linaria vulgaris Mill
گیاهی علفی، پایا، با برگ های متناوب و طوقه ای، طول گیاه به 60 سانتی متر می‌رسد. گل آذین به صورت خوشه ای، کاسه گل 5قسمتی، جام دارای پوزه و بانمای چهره‌ای، لوله آن در قاعده ممیزه دار و در ناحیه داخلی گلو دارای برجستگی مسدود کننده، لب بالایی جام افراشته و دو قسمتی، لب پایینی آن برگشتی و سه قسمتی است. کپسول کروی گویچ‌های دو خانه ای است. و به وسیله دریچه باز میشود. این گیاه در صخره‌ها رویش دارد.
تمام گیاه مواد مؤثره دارویی دارد مهم ترین ترکیبات ثانویه این گیاه لينارين، پکتولينارين، فیتوسترول، مانیتول است این گیاه در درمان بواسیر، مدر و ملین است و در التهاب کلیدها و بیماریهای کبد و طحال استفاده میشود.
مقدار مصرف این گیاه سه گرم به صورت دم کرده است این گیاه در بین اقوام و گذشتگان گیاه دارویی مهمی است. اطبای قدیم از این گیاه به عنوان ملین مسهل نرم کننده معرق و کمی مخدر است در استعمال خارجی جهت بیماریهای پوستی و رفع تحریکات موضعی استفاده می شده است.
سيزاب جویباری .Veronica Beccabunga L
گیاهی علفی، پایا که بین 20 تا 50 سانتی متر ارتفاع دارند. ساقه گیاه منشعب است. برگ ها متقابل، بدون کرک، گل آذین خوشه ای، کاسه بدون کرک شامل 4 بخش است. جام گل 4 قطعه، منظم آبی رنگ، به صورت چرخه ای وجود دارد برگ های این گیاه مهم ترین مواد مؤثره دارویی را دارند. این برگ ها دارای مولکول هایی مانند او كوبين، تلن، ساپونین و ویتامین C است. برای درمان از این گیاه به عنوان مدر، ضد اسکوربوت و نیرو دهنده است.
مقدار مصرف روزانه پنج گرم به صورت دم کردنی است. اطبای قدیم به عنوان مقوی، هضم کننده، مدر و همچنین در برطرف اختلالات کبدی عفونت های ریوی، میگرن، سل و برونشیت نقرس روماتیسم و سنگ صفرا مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
برای مطالعه مقالات بیشتر درباره گیاهان دارویی کلیک کنید.
