خواص راسته گزنه، گونه های دارویی تیره های نارون، گزنه، توت و شاهدانه را در 2 مقاله بررسی میکنیم.
خانواده نارون (Ulmaceae)
گیاهانی درختی یا درختچه ای با برگ های ساده، متناوب، خزان کننده، پهنک برگ در قاعده مورب، گوشوارکها جفت، گلها منفرد یا به صورت خوشه یا مجتمع، گلها دو جنسی یا یک جنسی با فرمول گل؛ که در آن کاسه گل دارای ۴ تا۸ قطعه دارد. پرچمها تا که به صورت ایزومر میباشد. تخمدان دارای یک یا بندرت در خانه، تخمک ها در هر خله به تعداد یک عدد، تخمدان فوقانی خامه دو عدد، میوه ساماريا شفت و دانه ها بدون آندوسپرم است.
نارون قرمز (.Ulmus campestris L . Var . umbraculifera Trautv)
برگ ها نامتقارن و به صورت دیستیک بر روی ساقه قرار میگیرند. گل آذین به صورت سنبله و خوشهای متراکم است گل ها هرمافرودیت کاسه گل از ۵ پریگون تشکیل شده که جام گل ندارد. پرچم ها ۵تایی و به صورت ایزومر، و مادگی از ۲برگچه تشکیل شده است میوه این گیاه فندقه بالدار است.
پوست این درخت خاصیت دارویی دارد از قدیم به صورت سنتی مورد استفاده قرار میگرفته است این اندام حاوی مقدار زیادی موسیلاژ و تانن است و دارای اثر قابض و ضد التهابی بر روی مخاط ها میباشد، موسیلاژ آن مخاطها را از تحریکات خارجی محافظت میکند. مصرف آن از طریق خوارکی است به این صورت که پوست درخت را کاملا خرد کرده و در آب جوش دم و برای درمان اسهال مصرف میکنند.
قسمت مورد استفاده، فلوئم آوند آبکش و شاخه های جوان است که حاوی تانن، رزین، اولمین، موسیلاژ، فیتواسترول است مدر، معرق، التیام دهنده، نرم کننده، ضد تبخال و قابض از مهمترین خواص دارویی این گیاه میباشند.
از طریق خارجی از دم کرده آن پنجاه گرم در یک لیتر به شکل مالیدنی برای درمان التهابها، بواسیر و به عنوان دهان شویه و غرغره استفاده مینمایند.
داغداغان (.certis australis L)
درختانی که ارتفاع آن تا ۱۰ متر میرسند. برگ ها به صورت متناوب قرار گرفتهاند. پوست گیاه یکنواخت و پیوسته است. میوه در این گیاه سته مانند است.
در طب سنتی از برگ این گیاه برای رفع اسهال های ساده و خونی و رفع ترشحات غیرطبیعی مخاطها توصیه مینمودند از ریشه و دانه این درخت یک روغن و یک ماده رنگی زرد جهت رنگ کردن ابریشم و پنبه استخراج مینمایند. سه گرم در یک لیتر آب به صورت دم کرده استفاده شود. دارای خواص درمانی هم چون قابض و آرام بخش است برگ و میوه حاوی تدن، موسیلاژ، روغن ثابت است.
خانواده شاهدانه (Cannabinaceae)
گیاهانی علفی افراشته شاه دانه با بالا رونده رازک و معطر با برگ های متقابل، که در جنس اول مرکب پنجهای و در جنس دوم ساده بوده، گل ها تک جنسی با فرمول گل، گل ماده یک برچه ای، که به وسیله پوشش ۵ قطعه در بر گرفته شده و گل نر باد پرچم که به وسیله کاسه ۵ قطعه در بر گرفته شده است. تخمدان یک خانه ای، میوه فندقه که به وسیله کاسه پایا حفاظت میشود.
رازک(.Humulus lupulus L)
رازک گیاهی است دو پایه گلنر گرزنه ای، گل ماده گرزنه و به شکل مخروط، برای مصارف دارویی هم تخمدان و هم مخروطها چیده استفاده میشود. آنها را در خشک کن با حداکثر ۵۰ درجه سانتی گراد حرارت، خشک میکنند با الک کردن این مخروطها غدههای کوچکی که سطح آنها را پوشانیده است جدا میشوند آنها محتوی لوپونین و یک پودر معطر با طعمی تلخ است دارای رزینی سرشار از مواد تلخ لوپولون و یک اسانس روغنی میباشند این مواد دارای اثر آرامبخش روی سیستم اعصاب است دم کرده رازک را در صورت تحریکات و بی خوابی ها به کار میبرند رازک یک مدر قوی و ضدعفونی کننده نیز محسوب میشود. زمان برداشت محصول آن او ایل مرداد تا شهریور میباشد و زمان جمع آوری مخروط های ماده از گیاه ساعتهای اولیه صبح است.قسمت مورد استفاده، گل و مواد مؤثره، روغن فرار، تانن، رزین، مواد تلخ، کولین، آسپاراژین، فلاونوئید و خواص درمانی، مسکن، خواب آور، خلسه آور و ضد سوءهاضمه است.
شاهدانه (.cannabis sativa L)
شاهدانه گیاهی است دو پایه که گل های نر در شاخه های به صورت پانیکول با پنج پرچم میباشد. گل آذین ماده بسیار متراکم و کاسبرگ یک قطعه با تخمدان فوقانی و برچه است.
برگ به مقدار ده گرم به صورت دم کرده استفاده میشود رزین به مقدار سه دهم گرم همراه با قند یا عسل استفاده شود سر شاخه های گلدار، دانه، برگ و فیبر از مهمترین بخش های مورد استفاده این گیاه است که دارای کانابیدیول، کانابی نول، اسید کتابیدبولیک، تتراهیدروکانابینل، کربوکسیلیک اسید، روغن فرار میباشد و به عنوان خواب آور، ضد اسپاسم، ضد درد، محرک و محرک قوه باء مورد استفاده قرار میگیرد.
مصارف دارویی این گیاه در طب سنتی آرام کننده دردهای معدی، سرطانی، عصبی، روماتیسمی، ضد تشنج در سیاه سرفه، کزاز و به عنوان خواب آور در رفع اختلالات روانی، به علت داشتن خاصیت خلسه آور در گذشته و حال به عنوان هالوسینوژن استفاده میکردند.