تیره بید (Salicaceae)
اختصاصات کلی تیره
گیاهان این تیره درختان یا درختچه و گاهی هم بوته های کوچک هستند. معمولا دو پایه بوده و برگ های آن متناوب و ساده سرنیزه‌ای و دارای دم برگ کوتاه است.
گل های آن بر روی شاتون ساده‌ای قرار گرفته و هر یک از کنار برگی خارج شده‌اند، گل ها گاهی برجسته و دارای دیسک و گاهی پریگون دار و بدون دیسک می‌باشند و از این رو بعضی از گیاه شناسان دیسک را همان پوشش گل دانسته‌اند که تغییر شکل داده. تعداد پرچم‌ها در جنس های مختلف متفاوت است در بید بین ۱ تا ۱۲ و در صنوبر بين ۲تا ۳۰ تغییر می‌کند.
گل های ماده دارای دو بر چه پیوسته است و تخمدان فوقانی بایک حجره و تعداد زیادی تخمک میباشد. میوه آن کپسول، دانه بدون آلبومن و قومی نامیه آن جزئی است و در نزدیک ناف دست‌های موهای بلند ابریشمین که برای انتشار دادن دانه به کار می‌رود قرار گرفته است.
فک(.Salix alba L)
فک در دره کرج و سواحل خزر و کردستان دیده میشود. درختی است با ارتفاع ۱۵ متر، با ريتيدوم شیاردار به رنگ قهوه ای سوخته است و برگ های آن ساده، متناوب با گوشوارک ریزان است، فاقد دم برگ بوده و یا دارای دم برگ بسیار کوتاهی میباشد. گل آذین آن شاتون، گل های نر و گل های ماده آن‌ها بر روی دو پایه مختلف قرار دارند فاقد پوشش گل (کاسبرگ و گل برگ) هستند و تنها در بغل هر یک از آن‌ها برگی وجود دارد، گل نر دارای دو پرچم و گل ماده از دو برچه ساخته شده است و در آن یک خانه وجود دارد و حاوی چندین تخمک میباشد. میوه در آن کپسولی است که توسط دو شکاف باز میشود. دانه‌ها دارای موهای زیاد است که توسط آن از محلی به محل دیگر پراکنده میشود.
قسمت مورد استفاده گیاه پوست و برگ و مواد مؤثره گلی کوزید، سالیسین، تانن و درمان، ضد درد، مسکن، ضد روماتیسم است در گذشته جهت درمان به عنوان تببر، ضد روماتیسم، در درمان نقرس و سرماخوردگی استفاده می‌شده است سه گرم روزانه به صورت دم کرده استفاده شود.
بیدخشت ( .salix excelsa S .G . Gmelin. )
شیره یا صمغ خشک شده مهم ترین ماده مورد استفاده این گیاه میباشد که حاوی ساکاروز، گلوکز، موسیلاژ است و دارای اثر ملین، مدر است. صمغ درخت مقوی دید چشم است و خاکستر چوب برای قطع خون ریزی‌ها و ب شده است.
بیدمشک (Salix cinerea L .salix aegyptiaca L )
پوست، برگ، گل (سنبله) حاوی ترکیباتی مانند ساليسين (پوست) و روغن فرار(گل) میباشد. گل آذین نر بید مشک دارای مواد مؤثر بسیار مطبوع است و از آن برای تهیه اسانس و یا عرق بید مشک استفاده می گردد. عرق بید مشک به عنوان تقویت کننده، آرام بخش و ضد گرمازدگی مصرف سنتی دارد. گل های بید مشک را پس از چیدن بلافاصله باید مصرف نمود زیرا گذشت زمان موجب کاهش مواد مؤثر آن می‌گردد. گل های بید مشک در اسفندماه ظاهر می‌شوند و در بهار قابل بهره برداری هستند.
در موقع جمع‌اوری شاتون های نر بایستی طوری عمل کرد که به گیاه صدمه وارد نشود زیرا شاخه های جوان بید مشک در صورت بی احتیاطی می‌شکند و این کار به ضرر گیاه است. تب بر، قابض و ضد دردهای روماتیسمی از مهم‌ترین خواص درمانی این گیاه محسوب میشود عرق بید مشک قند خون را پایین نگه می‌دارد مالیدن روغن شکوفه به پیشانی باعث تسکین سردرد می شود.
تیره گردو (Juglandaceae)
گردو (.Juglans regia L)
در اکثر نقاط ایران کشت می شود دارای برگ های مرکب و گل آذین شاتون است. هر گل نر دارای ۲ تا ۴ گل برگ و ۱۰ تا ۴۰ پرچم است و گل های ماده به صورت دستجات دوتائی یا سه تنی در انتهای ساقه جوان ظاهر می شود و دارای یک تخمدان است که در آن یک خانه و یک تخمک جای دارد. میوه آن شفت است که دانه آن بدون آلبومن یا دولپه درشت است.
برگ گردو و پوست سبز میوه آن دارای تانن فراوان است شربت آن مقوی و برای هضم غذا سودمند می باشد و به طریق دم کرده قابض است و برای بیماری دستگاه گوارش به کار می رود.
برگ و پوست میوه دارای اینوزیتول، ژوگ گلون، تانن، اسید گالیک و ژوک لاندین است که مقوی عمومی، شیر افزا، درمان ترشحات زنانگی و پایین آورنده قند خون می باشد در گذشته از میوه این گیاه مقوی و چاق کننده، نرم کننده عضلات و افزاینده سیاهی رنگ مو، مدر و ضدسنگ کلیه، ضد کرم و روغن آن در بسیاری از بیماریهای پوست استفاده میشود.
از برگ این گیاه دردفع کرم، درمان نقرس و پایین آوردن قند خون و پوست سبز میوه آن برای رنگ کردن مو استفاده می شود. برگ این گیاه به مقدار هشت گرم، پوست به مقدار چهار گرم به صورت دم کرده استفاده شود.
تیره فندق (Corylaceae)
گیاهان این تیره دارای گل آذین نر به صورت شاتون، گل های نر برهنه و گل آذین ماده به صورت گرزنه ای دو تا سه گلی تشکیل می شود. گل های ماده دارای پریگون و علفی است و میوه را در بر می گیرد.
فندق (.corylus avellana L)
قسمت مورد استفاده گیاه میوه، پوست، برگ ها می باشد که دارای تانن، رزین، املاح معدنی به ویژه فسفر، الكل بتو لينول، سیتو استرول و آلانتونیک اسید می باشد. میوه فندق مقوی معده، مقوی قوه باء، تأمین کننده اصلاح بدن مقدار مصرف میوه سی گرم در روز است. همچنین پوست این گیاه قابض، معرق، ضد اسهال است. روغن آن برای بهبود رشد مو مناسب میباشد به علت وجود ماده هیدروکربنه کم، غذای مناسبی برای مبتلایان به بیماری قند است پوست درخت فندق به خصوص پوست ریشه آن مواد قابض دارد.
جوشانده آن جهت رفع تب های نوبه و بند آوردن خون، درمان واریس و تنظیم قاعدگی در موارد خونروی در فواصل قاعدگی به کار می رود دم کرده برگ های فندق به مقدار چهل گرم صاف کننده خون است روغن فندق در درمان سرفه مؤثر است و کبد را تقویت می کند.
