صفات عمومی گیاهان تیره:
گیاهان به صورت علفی و اغلب کرکدار، برگ ها متناوب، گل آذین گرزنه مارپیچی، گل‌ها پنج پر و معمولا اکتینومورف، تخمدان دارای چهار لوب، خامه مادگی از وسط لوب ها خارج می‌شود. میوه مرکب از چهار فندقه کوچک تشکیل شده است. گونه های دارویی این تیره عبارتند از:
سگ زبان .Cynogalossum officinalis L
گیاهانی دوساله، به ارتفاع ۳۰تا۸۰ سانتی متر، کرکینه پوش، و دارای برگ‌هایی هستند که در پایین ساقه به صورت بن رست و دم برگ دارند. گل آن‌ها دارای کاسه ۵ قسمتی و جام قیفی شکل، با لبه گسترده ۵ قسمتی است. جام در ناحیه گلو بسته می‌شود. فندق‌ها ۴ تایی، تخم مرغی شکل، و دارای رأس فرو رفته‌اند. تمام سطح فندقه‌ها به وسیله زواید سوزنی شکلی پوشیده می‌شود. فندقه معمولا دارای حاشیه غيرغشایی است.
ریشه اندام مورد استفاده است. مهمترین مولکول های مؤثره دارویی سینوگلوسین، سینوگلوسیدین و رزین و خواص درمانی آرام کننده سرماخوردگی، ضدتشنج است. پارس ایمن دارو انواع داروهای گیاهی دام و طیور و مکمل های غذایی دام ها و آبزیان و… را جهت درمان و رفع مشکلات دام و طیور شما را تولید می‌کند.
مقدار مصرف این گیاه بیست گرم به صورت دم کرده، اطبای قدیم از آن در سرماخوردگی رفع اسهال، سرفه های خشک و عصبی، اسپاسم های روده و خونریزی‌های داخلی استفاده می‌شده است.
گل گاو زبان ایرانی .Echium amoenum Fisch et Mey
گیاه یک ساله و علفی، جام گل استکانی و باریک، به طول حداقل ۱۰ میلی متر، آشکارا نامنظم، بنفش رنگ است.
گل ها اندام مورد استفاده گل گاو زبان است. مهمترین مولکول های مؤثره دارویی دارای نیترات، موسیلاژ، فلاونوئید است. خواص درمانی مدر و به عنوان ضد سرفه و سرماخوردگی است.
گل گاو زبان اروپایی .Borago officinalis L
گیاهی علفی و پایا، با برگ های کامل و پوشیده از کرک‌های زیر هستند. کاسه گل ۵ قسمتی، جام چرخی یا بشقابی شکل با لوله بسیار کوتاه و یا تقريبا فاقد آن است. لبه جام ۵ قسمتی، دارای گلویی شامل ۵ پولک بدون کرک و لب‌های فرو رفته است. پرچم‌ها دارای میله کوتاه و ضخیم و در نزدیکی انتها زایده‌ای پهن دراز و با انتهایی مدور و کند دارند. اما پرچم‌هایی که از لوله جام خارج می‌شوند. دارای سرهای به هم آمده و به صورت مخروط است.
برگ و گل اندام مورد استفاده گل گاو زبان اروپایی است. مهمترین مولکول مؤثره دارویی، موسیلاژ، صمغ، روغن فرار، آلكالوئيد، ساپونین است. خواص درمانی، ملین، مدر، آرام کننده، شیر افزا مقدار مصرف این گیاه ده گرم به صورت دم کرده است. اطبای قدیم تقویت قلب، درمان اضطراب، آرام بخش، علاج بیماری‌های سودایی، معرق، مدر، ضد آسم و سرفه است. گل گاو زبان در دوران حاملگی و شیر دهی تجویز نگردد.
تیره زیتون Oleaceae
گیاهانی چوبی با برچم‌های متقابل، گل هایشان منظم و دوجنسی و پوشش گل معمولا تترامر، ناقه معمولا از ۲ پرچم تشکیل شده است. تخمدان فوقانی شامل برچه، میوه کپسول، سته و گاهی هم فندقه بالدار است.
یاس بنفش .Syringa vulgaris L
درختچه‌هایی با برگ‌های متقابل هستند. گل دارای کاسه‌ای کوتاه با ۴ دندانه پایاست. جام بشقایی شکل، دارای لوله دراز و پهنکی ۴ لبه است. پرچم ها کوتاه بوده در لوله جام باقی می‌ماند. از آن خارج نمی‌شود. تخمدان دوخانه‌ای و هرخانه محتوای 2 تخمک آویخته و منتهی به خامه‌ای دو شاخه است. میوه کپسول، با جداره چرمی، تقریبا فشرده، پهن و دراز، دارای دو خله و کفه‌هایی ناوی شکل است.
میوه، برگ و گل اندام مورد استفاده است مهمترین مولکول های مؤثره دارویی سیرنگوپیکرین، مانیت دیاستاز خواص درمتی تب بر و ضد کرم است. در مصرف خارجی اساس این گیاه در تهیه لوازم بهداشتی استفاده می‌شود.
مقدار چهار گرم به صورت دم کرده استفاده شود اطباء قدیم اعضای مختلف یاس بنفش را در رفع اسهال ساده دردهای روماتیسمی و مالاریا توصیه می‌نمودند.
یاسمن سفید .Jasminum officinale L
درختچه‌هایی با برگ های متناوب و تک شانه ای واجد ۳ تا ۷ برگچه هستند. جام گل دارای لوله‌ای استوانه‌ای بسیار دراز و پهنکی مسطح با لب های مورب است. میوه سته، دو قسمتی، دارای دو خته و یک دانه است.
برگ و گل قسمت مورد استفاده است مهمترین مولکول مؤثره دارویی ژاسمین است اساس این گیاه کاربرد درمانی داشته در عطرسازی استفاده می‌شود.
اطبای قدیم برای رفع دردهای روماتیسمی و درد مفاصل و از بین بردن لکه های سیاه پوست استفاده می‌شده است. در مصرف داخلی آن سه دهم میلی لیتر از اسانس آن را همراه با روغن کنجد به صورت مالیدنی در موارد فوق به کار می‌برند.
زیتون خوراکی .Olea europaea L
درختانی با برگ های پایا و کامل به رنگ سبز مایل به خاکستری و متقابل است. گل ها در این جنس نر و ماده، چهار قطعه، دارای کاسه پیوسته با دندانه‌های کوتاه است. جام دارای گل برگ‌های تقریبا آزاد است. پرچم‌ها ۲ عدد، میوه شفت، تخم مرغی شکل و دارای هسته‌ای استخوانی و میان بری سرشار از مواد روغنی است.
برگ، میوه و پوست قسمت مورد استفاده است مهمترین مولکول مؤثره دارویی، الثورزین، اوله استرول، استرال، مانیت است خواص درمانی میوه پایین آورنده قند خون و چربی های مضر، ملین است. برگ و پوست ضد اسکلروز و تببر است. هم چنین به عنوان ماده کمکی فراورده های دارویی مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
میزان مصرف روغن گیاه سی گرم و به عنوان مسهل است چهار گرم برگ یا پوست آن را به صورت دم کرده استفاده شود. اطبای قدیم برگ و میوه زیتون را به عنوان پایین آورنده فشار خون، مسهل جهت رفع پیچش دل و بیرون راندن سنگ کلیه و مثانه، رفع سرفه‌های خشک و به عنوان مقوی قوه باه و در استعمال خارجی جهت برطرف کردن درد کمر و التيام زخم‌ها توصیه می‌نموده‌اند.
زبان گنجشک(ون) Fraxinus excelsior L. subsp.coriariifolia(Scheele)E.Murray.
درختانی با برگ‌های تک شانه‌ای است. گل آذین به صورت سنبله مانند و متراکم، گل‌ها پلی گام یا دو پایه هستند. کاسه و جام گل چهار لبه، ولی گاهی این لبه‌ها کاهش می‌یابند. تخمدان دارای ۲ خانه تک تخمک است، خامه کوتاه شده است. میوه ثمر آن‌ها، هنگام رسیدن بال دار می‌شوند.
برگ و میوه اندام مورد استفاده است. مهمترین مولکول مؤثره دارویی کریستین، ملیتول، اسید مالیک، صمغ، تان و فرگزیتول است. خواص درمانی ضد روماتیسم، ملین، مدر، مسهل و پوست آن تب بر است.
مقدار پانزده گرم به صورت دم کرده است اطبای قدیم برگ این گیاه ضد برص پوست و برطرف کننده درد مفاصل مسکن ضد تب استفاده می‌کردند.
تیره خرزهره Apocenaceae
خرزهره .Nerium oleander L
درختچه‌هایی با برگ‌های چرخه‌ای و گل ها معمولا صورتی هستند. گل‌ها پنج پر، جام در ناحیه گلو زایده دار، میله پرچم‌ها متکی بر وسط لوله جام و دارای بساک‌هایی درازتر از میله هستند. به وسط کلاله می‌چسبند. بساک‌ها در قاعده پیکانی شکل و در بالا پوشیده از کرک و تارهای بلند مارپیچی هستند. خامه ساده، میوه شامل دو برگ است. که در آغاز ظاهرا به هم چسبیده‌اند. ولی به زودی از هم جدا می‌شوند. دانه متعدد و صورتی رنگ هستند. این گیاه زینتی و دارای خاصیت دارویی است.
برگ قسمت مورد استفاده است مهمترین مولکول مؤثره دارویی اولئاندرین، رزین و الكالوئيد و تانن است. خواص درمانی در بهبود انواعی از ناراحتی قلب مؤثر است و در استعمال خارجی ضد کچلی است.
میزان مصرف این گیاه سه دهم گرمی به مقدار دو قرص در روز است. اطبای گذشته پوست این گیاه را به عنوان ضد انگل همچنین برگ‌های آن به صورت موضعی جهت باز کردن آماس‌های سخت، درمان جرب، خارش پوست، درد پشت و زانو مورد استفاده قرار می‌داده‌اند. این دارو سمی است و باید زیر نظر پزشک تجویز گردد.
تیره Gentianaceae
گل سپاسی جویباری Gentiana riparia
گیاه یک ساله و به بلندی ۵۰ تا ۲۰۰ سانتی متر است و دارای ریشه ضخیم است. فاقد کرک و با طعم بسیار تلخ است. گل آذین به صورت خوشه‌ای و انتهایی، برگ‌ها کامل متقابل و بدون گل برگ است. در پایین ساقه به صورت طوقه‌ای وجود دارند. کاسه گل لوله‌ای و یا به شکل زنگ، دارای ۴تا ۱۰ لبه یا دانه‌هایی با شکاف‌هایی عمیق است. جام قیفی یا زنگ مانند، چرخی و دارای چاله‌های نوشجایی است. جام در ناحیه گلو برهنه است. پرچم‌ها ۴تا ۱۰ عدد کوتاه و باقی مانده در جام و مستقر بر سطح داخلی بخش لوله‌ای آن است، میوه کپسول است که در جام خشکیده گیاه باقی می‌ماند.
ریزوم اندام مورد استفاده است مهمترین مولکول مؤثره دارویی، جنتیوپیگرین، جنتیومارین، فلاونوئید، آلكالوئيدها است. خواص درمانی محرک دستگاه گوارش، ضد تب و صفرا آور است.
ریشه و ریزوم آن به مقدار یک گرم به صورت دم کرده، اطبای قدیم از این گیاه به عنوان اشتها آور و درمان کننده سوء هاضمه مورد استفاده قرار می‌گرفته است. افرادی که دارای فشار خون بالا هستند نباید مصرف نمایند. به علاوه در دوران بارداری و شیر دهی نباید مصرف گردد.
برای مطالعه مقالات بیشتر درباره گیاهان دارویی کلیک کنید.
