از گیاهان دارویی ملین و ضد سرفه طایفه برگ شانه‌ای ها گونه های دارویی زیر را بررسی می‌کنیم.
گزانگبین Astragalus adscendens Boiss
گیاهی بوته‌ای، چند ساله، که ارتفاع آن به 100 سانتی متر می‌رسد. در مناطق استپی و سرد رویش دارد. ظاهر گیاه چوبی، برگ ها به صورت شانه‌ای که در انتها به تیغ تبدیل شده‌اند. گل ها به صورت سنبله مجتمع، جام گل زیگومروف، درفش به پهنایی در حدود یک سانتی متر و به بلندی دو، سه دهم سانتی متر، بال ها 0.9 سانتی متر طول دارند. کاسه لوله ای شکل که در انتها به 5 دندانه ختم می‌شود. این گیاه در کوهستان‌های زاگرس از غرب ارومیه تا زرد کوه و سبز کوه بختیاری پراکنده است و اندام مورد استفاده این گیاه مان استخراج شده از آن است مهمترین مولکول مؤثره دارویی گیاه گم و موسیلاژ است خواص درمانی این گیاه ضد سرفه و تنگی نفس است. پارس ایمن دارو انواع داروهای گیاهی دام و طیور و مکمل های غذایی دام ها و آبزیان و… را جهت درمان و رفع مشکلات دام و طیور شما را تولید می‌کند.
همچنین گز مرغوب بلداجی به دلیل استفاده از انگبین جهت درمان ضيق نفس و خشونت سینه استفاده و آن را جهت تقویت دستگاه هاضمه توصیه نموده‌اند. گزانگبین به مقدار پنجاه گرم همراه با آب استفاده شود پزشکان گذشته خواصی مانند قابض بودن و ملین برای آن می‌دانستند.
رنگین زرد Genista patula M . B . = Genista tinctoria L
بوته ها با برگ های یک برگچه ای هستند. گل ها زرد رنگ، کاسه گل دارای ۲ لبه با لبه بالایی غالبا 2 قسمتی است. جام زیگومرف گل 5 قطعه است. میوه به شکل نیام و کشیده است. اندام مورد استفاده این گیاه برگ، گل و دانه است. مهمترین مواد موثره دارویی آن جينستين، لوتئولین، موم موسیلاژ است و از خواص درمانی این گیاه مدر، قی آور و ملین بودن آن را می‌توان نام برد.
پنج گرم به صورت دم کرده، پزشکان گذشته به عنوان داروی ضد سرطان ضد نقرس دفع کننده سنگ کلیه ضد روماتیسم و تقویت کننده قلب مورد توصیه بوده است.
طاووسی .spartium junceum L
درختچه ای است با ساقه های متعدد، برگ ها آن تحلیل رفته، گوشوارک‌ها کار برگ را انجام می‌دهند. ساقه گیاه سبز رنگ است. گل ها زرد، درخشان و معطر هستند. کاسه غشایی و نیمه بالایی لبه آن شکافته است. درفش وسیع، مدور ایستاده، بال ها گسترده، با ناخنکی پیوسته به لوله پرچم‌هاست. میوه نیام کشیده است. اندام مورد استفاده آن گل است مهمترین مولکول مؤثره دارویی سیتیزین، مواد رنگی، روغن فرار و تتن است که به عنوان مدر و ملین استفاده می‌شود.
بادام زمینی.Arachis hypogaea L
گیاهی علفی، برگ ها به صورت شانه ای، برگچه ها وسیع، بیضی شکل، گل ها به صورت منفرد که در انتهای ساقه ظاهر می‌شوند. کاسه به صورت غشایی، جام گل زیگومرف که درفش آن به بلندی 3 سانتی متر و برجسته، نیام خشک دارای یک یا دو دانه، پوسته نیام خشن و دارای خطوط طولی و برجسته است. اندام مورد استفاده این گیاه دانه آن است مهمترین مولکول مؤثره دارویی آن آلكالوئيد، اسید نیکوتینیک، روغن ثابت و ویتامین های مختلف است از خواص درمانی این گیاه ملین، مغذی و متعادل کننده قند خون است.
پنجاه گرم از دانه گیاه استفاده شود در مصارف پزشکی گذشته از این گیاه به عنوان مقوی قوه باه، ملین و در موارد کمبودها و عقب ماندگی دماغی اثر شفابخشی داشته است.
خارخر .ononis spinosa L
گیاهی علفی، پایا، خاردار و غالبا پوشیده از کرک های غدهای و چسبناک است. برگ ها به صورت یک یا سه برگچه ای هستند و گوشوارک دم برگی دارند. گل ها در کنار برگها ظاهر می‌شوند. کاسه گل فاقد دولبه و به صورت لوله با استکانی است. با 5 دندانه عمیق است. درفش جام گل در حدود یک و پنج دهم سانتی متر، نافه گل از 10 پرچم، مادگی یک برچه ای، به نام تبدیل می‌شود. زیستگاه این گیاه مناطق مرطوب و جویبارها است.
اندام مورد استفاده این گیاه ریشه، گل و برگ است مهمترین مولکول مؤثره دارویی این گیاه اونونين، اونوسین، اونونول و روغن فرار است. خواص درمانی آن مدر، ضد التهاب در مجاری ادراری دفع سنگ کلیه می‌باشد اسانس گل این گیاه در تهیه لوازم بهداشتی مصرف می‌شود. هفت گرم به صورت دم کرده، پزشکان گذشته از ریشه این گیاه به عنوان مدر (ادرارآور) و ضد التهاب توصیه می‌کردند. گل در استعمال خارجی از جوشانده برگ ساقه و گل در رفع اگزما و خارش استفاده می‌شده است.
اقاقیا Robinia pseudoc acial
درختانی بزرگ با برگ های شانه ای و مرکب از برگچه های فراوان و گوشوارک‌های سخت خار مقند هستند.
گل ها سفید، درشت، مجتمع در خوشه‌ها پرگل، نیام مسطح، در حاشیه پایینی باله دار و شکوفا با دو کفه، و در هر بند نیام یک دانه وجود دارد. پرچم‌ها دیادلف و 10 عدد است.
اندام مورد استفاده این گیاه گل و پوست است مهمترین مولکول مؤثره دارویی روبین، فلاونوئیدهای مختلف، فیتوسترول و الكالوئيد است از خواص دارویی این گیاه آرام کننده، مقوی، ملین و ضد اسپاسم را می‌توان نام برد سه گرم به صورت دم کرده استفاده شود در مصارف دارویی در پزشکی گذشته به عنوان قابض، صفراآور، پیشاب آور، قی آور، نرم کننده پوست، ملین، میکرب کش، آرام بخش و نیرو بخش استفاده می شده است.
ترنجبین(خارشتر)
Alhagi persarum Boiss.Buhse.=Alhagi Camelorum Fisch
گیاهانی تقریبا بوته‌ای، با ساقه های فراون و انبوه و خار دارند برگ ها کامل، دارای گوشوارک‌های آزاد و درفشی، با گل های ریز مایل به صورتی و کاسه‌ای زنگ مانند با 6 دندانه ریز هستند. نیمه چوبی و یا کم بیش علفی هستند. نیام دارای 9 تا 2 دانه، فواصل دانه‌ها کمی به هم آمده است و در انتها مدور، کند، کمی بلندتر از بال ها، محدب، صاف، ناشکوفا، فرو رفتگی بین دانه‌ها نامنظم است بندهای ثابتی دارد. که در هنگام رسیدن میوه از هم جدا نمی‌شوند.
قسمت مورد استفاده مان است. مهمترین مولکول مؤثره دارویی آن موسيلاژ، ساکارز، مواد معدنی است. از خواص درمانی گیاه ترنجبین می‌توان شیرین کننده داروها، ملین، مدر و نرم کننده را اشاره نمود.مقدار مصرف پنجاه گرم با آب ولرم پزشکان گذشته به عنوان ملین درمان بیماری‌های سرفه و سینه رفع کننده تشنگی و صفراآور و ملین استفاده می‌کردند.
شیرین بیان Glycyrrhiza glabral var. glabra
گیاه پایا و با برگ‌های تک شانه‌ای هستند. گل‌ها به رنگ بنفش و در گل آذین‌های محوری مجتمع شده‌اند. کاسه گل دو لبه، درفش باریک، بال و ناو نوک تیز، خامه بدون کرک، خمیده در انتها برگشته و دارای کلاله‌ای سر ماننده است. نیام چرمی، خطی و فشرده، تسبیح مانند، به وسیله دو کفه باز می‌شود. پرچم ها به صورت دیادلف دیده می‌شوند.
اندام مورد استفاده ريزوم پوست برداشته شده و ریشه است مهمترین مولکول مؤثره دارویی گلیسیریزین، فلاونوئید و فیتوسترول است. خواص درمانی آن ضد زخم معده و ضد سرفه است.
مقدار مصرف چهار گرم به صورت دم کرده، پزشکان گذشته به عنوان خلط آور افزایش فشار خون التيام زخم معده ادرار آور معالج سرفه تقویت غدد فوق کلیوی آرام کننده اعصاب و تب های کهنه و مقوی عمومی استفاده می‌کردند.
نخود cicer arientinum . var . nigrum
گیاهی علفی، یک ساله، با اندام هوایی پوشیده از برجستگی های کوچک غدهای هستند. برگها تک شنه ای و برگچه ها در حاشیه دندانه دار و یا بردگی‌های کم عمق شقه‌ای دارند. کاسه دارای 5 دندانه سرنیزه‌ای، نوک تیز، با لوله‌ای مورب و یا در قسمت خلفي متورم و قوزه دار است. بال ها آزاد، خامه نازک و نخی و فاقد کرک است. نیام باده کرده، با نوک کوچک و محتوای 1تا 3 دانه است. دم گل محوری تک گل و در وسط مفصل دار است.
اندام مورد استفاده دانه و برگ است مهمترین مولکول مؤثره دارویی، ملیلوتین، کومارین و فلاونوئید است. خواص درمانی ضد اسپاسم، مدر، ضد نفخ و ضد التهاب است . مقدار صد گرم به صورت خیسانده یا به صورت غذا مصرف شود. پزشکان گذشته علاوه بر مصرف غذایی به عنوان مدر قاعده آور ضد کرم و رفع رسوبات ادراری توصیه گردیده است.
برای مطالعه مقالات بیشتر درباره گیاهان دارویی کلیک کنید.
